برداشتی متفاوت از ماهیت تفسیر تربیتی: نظریه‌پردازی در حکم هدف و آرمان تفسیر تربیتی

در این پژوهش، تبیین ماهیت تفسیر تربیتی مدنظر بوده است. بدین منظور، ابتدا ماهیت این تفسیر با نظر به گونه­‌شناسی بازنگری­‌شده از دیدگاه‌های موجود از تفسیر تربیتی، تبیین شد و بر اساس سه معیار اصلی، یعنی روش تفسیر، شمول آیات و معنای تربیت، برای هر کدام از دیدگاه­‌های ذیل هر معیار، مهم‌ترین ویژگی­‌های ذاتی و عرَضی که در مجموع، با یکدیگر سازنده‌ی ماهیت هرگونه تفسیر تربیتی هستند، شرح و تفصیل داده شد. برای تعیین ماهیت تفسیر تربیتی با نظر به گونه­‌شناسی وضع مطلوب، بر اساس معیار هدف تفسیر تربیتی که جامعیت و ژرفای مطلوبی دارد، ماهیت تفسیر تربیتی تعیین گردید. ذیل معیار هدف تفسیر تربیتی، شش طبقه، شامل استخراج و شرح نکات تربیتی، مقایسه و تطبیق با یافته­‌های سایر علوم، چهره­‌گشایی از حقایق قرآن، تأیید گزاره­‌های قرآن/علوم تربیتی، استخراج عناصر تربیتی و نظریه­‌پردازی- قرار دارد. در ادامه، ماهیت هر یک از این طبقات بررسی شد. همه‌ی این طبقات به جز هدف نظریه‌­پردازی، در دو ویژگی، یعنی داشتن نگاه محدود به تفسیر تربیتی و محدودیت در دستاورد­ها و تولیدات مشترک هستند. بر این اساس، نظریه­‌پردازی به عنوان ماهیتی مقبول برای تفسیر تربیتی شرح و بسط داده شد. برای توضیح این ماهیت، مباحثی مانند گستردگی نگاه به تعلیم و تربیت و ارتقای تفسیر تربیتی در حکم دیدگاه‌ی فراکنشی مطرح شد که به دانش موجود تربیت اکتفا نکرده و در پی بازسازی این قلمرو معرفتی است و در نهایت، ایده‌ی اصلی این پژوهش، یعنی هدف نظریه‌­پردازی برای تفسیر تربیتی، ضرورت­‌ها و برخی الزامات آن بررسی شد.